Terug in de tijd #16 – Start van Safari, OV-kaart in zwaar weer en LG’s oled-tv – Computer – .Geeks

Op Tweakers verschijnen dagelijks tientallen nieuwsberichten, maar bij het schrijven weten we zelden hoe het afloopt met de producten, technieken en ontwikkelingen die we bespreken. In deze rubriek lezen we oude berichten terug en kijken we hoe het verderging.

Met deze vijftiende editie van Terug in de tijd kijken we voor het eerst naar de archieven van 2003, 2008 en 2013, specifiek de januari-maanden. We zien het begin van producten en diensten die inmiddels meer ingeburgerd zijn, zoals Safari, oled-tv’s, Nvidia’s Shield-tak en de MacBook Air-laptops. In deze Terug in de tijd gaat het niet alleen maar om positief nieuws: vijftien jaar geleden waren er bijvoorbeeld problemen met de OV-chipkaart en ook het begin van EA’s f2p-plannen zal niet voor iedereen een goede ontwikkeling zijn. Daarnaast is het deze maand tien jaar geleden dat Aaron Swartz stierf. Hij was onder meer een activist voor vrije toegang tot informatie.

Twintig jaar geleden: het begin van Safari, T-Mobile en internetten in het vliegtuig

We beginnen met de Nederlandse mobiele telecommarkt. Al jaren zijn er drie providers met een eigen netwerk: KPN, Vodafone en T-Mobile. Ruim twintig jaar geleden heette laatstgenoemde echter anders. Op 15 januari hoorden we de naam T-Mobile Netherlands voor het eerst. Het toenmalige Ben werd door moederbedrijf T-Mobile International omgedoopt tot T-Mobile Netherlands; per februari zou de naamswijziging ingaan. De naam Ben hoefden we in Nederland echter niet lang te missen; in 2008 keerde de Ben-naam weer terug, als virtuele provider op T-Mobiles netwerk. Tot op de dag van vandaag blijft Ben in Nederland actief.

De mobiele telecommarkt van twintig jaar geleden zag er op meer vlakken anders uit dan nu. Toen waren er vijf providers met een eigen mobiel netwerk, twee meer dan nu: naast KPN en Ben ook Vodafone Libertel, O2 en Dutchtone. O2 werd een jaar later Telfort, en nog een jaar daarna nam KPN Telfort over en voegde de netwerken samen. Dutchtone werd omgedoopt tot Orange en in 2007 door T-Mobile opgeslokt. Sindsdien zijn er wel netwerken bijgekomen, zoals Tele2, waarvan het eigen netwerk later weer verdween, maar T-Mobile, Vodafone en KPN zijn daarbij altijd gebleven, al dan niet onder dezelfde naam.

Niet alleen T-Mobile Nederland mag dit jaar twintig kaarsjes uitblazen; Apples Safari-browser mag dit ook. Apple bracht deze browser in januari 2003 uit, bij de release van MacOS X Panther, al ging het toen wel om een bèta. Apple focuste toen vooral op de snelheid van de nieuwe browser, in vergelijking met de andere drie MacOS X-browsers Chimera, Netscape en Internet Explorer.

Safari startte bijvoorbeeld veertig procent sneller dan Microsofts browser en zou webpagina’s drie keer sneller kunnen openen. Ook met JavaScript zou Safari twee keer sneller zijn dan Internet Explorer. Naast de snelheidswinst combineerde Apples browser de voordelen van de andere drie, zoals het beheer van printers, het verzamelen van bookmarks en een zoekveld in de toolbar. Het antwoord op de vraag welke browser het succesvolst was, is inmiddels eenvoudig te beantwoorden; de concurrenten worden immers niet meer ondersteund.

Het derde twintig jaar oude nieuwsfeit dat we gaan behandelen heeft eveneens te maken met internet, maar dan in vliegtuigen. In januari 2003 maakte Lufthansa namelijk bekend onder de naam FlyNet breedbandinternet in vluchten aan te bieden. De eerste verbinding was op een vlucht tussen Frankfurt en Washington DC. Met de wifiverbinding konden passagiers e-mailen, surfen en bellen. Het ging nog om een demonstratie, al zou Lufthansa de FlyNet-dienst uiteindelijk jarenlang blijven aanbieden.

FlyNet werkte met Boeings Connexion-dienst. Voor deze dienst werkte Boeing samen met Cisco. Volgens de bedrijven kreeg het vliegtuig een 5Mbit/s-downloadverbinding met een upload van 750kbit/s. Het vliegtuig werd voorzien van vijf accesspoints, negen switches en een router. Een lang leven had FlyNet in eerste instantie niet; Boeing trok na drie jaar de stekker uit Connexion. Deze vliegtuigbouwer rekende op 5000 bestellingen, maar uiteindelijk waren het er maar 146. De dienst kostte het bedrijf dan ook een miljard dollar, terwijl het uiteraard de bedoeling was dat het geld zou opleveren.

Lufthansa introduceerde FlyNet aan het einde van het decennium weer, met een systeem van Panasonic. Inmiddels bieden steeds meer bedrijven internet op vluchten aan, onder meer via satellieten, maar ook via het terrestrische 4G-netwerk. Tweakers schreef eind vorig jaar een achtergrondartikel over internet in het vliegtuig.

15 jaar geleden: Battlefield Heroes, problemen met de OV-chipkaart en de eerste MacBook Air

We gaan weer vijf jaar richting het heden, naar 2008. Toen begon Electronic Arts met iets dat inmiddels gemeengoed is: gratis games. Battlefield Heroes was namelijk de eerste free2play-game van de ontwikkelaar die wereldwijd uitkwam en EA kondigde deze game in januari 2008 aan.

Battlefield Heroes was op meer vlakken een unieke Battlefield-game. Alle andere BF-games proberen nog enigszins realistisch te zijn, zowel op het vlak van gameplay als wat uiterlijk betreft. Heroes had juist een opvallend cartoonachtige stijl met een speelsere gameplay dan we van de gameserie gewend zijn. De kaarten waren ook een stuk kleiner en de speelrondes duurden minder lang dan bij andere Battlefield-games.

Het belangrijkste van het spel bleef echter het verdienmodel. In plaats van dat je het spel kocht en dat EA zo geld aan de game verdiende, kon je met microtransacties uitrusting voor je personage kopen om ervoor te zorgen dat je opviel ten opzichte van andere spelers. Je kon ook in-game upgrades kopen om bijvoorbeeld tijdelijk een geüpgraded wapen te kunnen gebruiken. Die upgrades kon je ook vrijspelen met punten die je behaalde tijdens het gamen, maar dan moest je wel vaak genoeg spelen om te voorkomen dat je die upgrade kwijtraakte. Raakte je die upgrade kwijt, dan hadden andere spelers dus een gameplayvoorsprong.

Het duurde tot juni 2009 voor de game uitkwam en in juli 2015 haalde EA het spel weer offline. Heroes is niet de enige gratis EA-game, maar het maakte wel de weg vrij voor de grote gratis games die nu te spelen zijn. En ook al zijn die spellen misschien gratis te spelen; ze leveren gamemakers alsnog erg veel geld op.

Vijftien jaar geleden werd er niet alleen over gratis games geschreven, maar ook over gratis openbaar vervoer. In die tijd werd er namelijk gewerkt aan de invoering van de OV-chipkaart in Nederland. Bij sommige vervoerders was het al mogelijk om ermee te reizen, zoals in de Rotterdamse metro. Daarbij hoefde je echter niet altijd te betalen, zo ervaarde een student aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Hij raakte geïnspireerd door twee Duitse hackers en kopieerde de informatie op de rfid-chip van een OV-kaart naar een zelfontworpen apparaat en spoofte zo de kaart. Op die manier wist hij met het saldo van de kaart van een ander persoon te reizen. In dezelfde maand klaagde het College Bescherming Persoonsgegevens over de kaart omdat deze te veel reisinformatie op zou slaan.

De staatssecretaris moest daarna een ‘aanvalsplan’ opstellen om die beveiligings- en privacyproblemen op te kunnen lossen. Niet dat de problemen daarmee meteen weg waren; negen maanden daarna zeiden consumentenorganisaties bijvoorbeeld het vertrouwen in de OV-kaart op. Ruim twee jaar later beloofde de minister dan ook dat de Mifare-chip in de OV-kaart verwisseld zou worden voor een SmartMX-chip, die dankzij een eigen microprocessor complexere cryptografische berekeningen kon doen en zo de OV-kaart beter kon beveiligen. Inmiddels is de OV-chipkaart al jaren de meest gebruikte manier om met de trein, bus en andere vormen van openbaar vervoer te reizen, al kan die pas de komende jaren mogelijk minder belangrijk worden.

Niet alleen de aankondiging van Heroes mag deze maand vijftien kaarsjes uitblazen; Apples MacBook Air mag dit ook. Op 15 januari kondigde Apple deze lichtgewicht notebook aan, de dunste laptop van de fabrikant. Om de notebook maximaal 1,93 centimeter te laten zijn, moest het bedrijf een aantal concessies doen. Zo zat er geen dvd-speler in het apparaat, moest de laptop aansluitingen als een ethernetpoort missen en zat er geen 2,5″-schijf in, maar een 1,8″-variant. De laptop was bovendien prijzig en ook niet het snelste apparaat wat te koop was.

Die eerste MacBook Air had een 13,3″-tft-scherm, een webcam en een aangepaste Intel Core 2 Duo. Die Intel-processor had een pcb dat 60 procent kleiner was dan bij een reguliere Core 2 Duo. Optioneel kon de notebook met een ssd worden uitgerust in plaats van een hdd, maar dat was met een prijskaartje van 999 dollar geen goedkope keuze.

In de jaren daarna zijn er nog twee generaties van de MacBook Air verschenen, met bijvoorbeeld nieuwere cpu’s en gpu’s of met een kleiner 11,6″-scherm. Inmiddels heeft de notebook ook een andere positie verworven binnen Apples MacBook-lineup. In het begin was de Air een lichter en duurder alternatief van de ‘instap’-MacBook-laptops. Sinds 2012 is de Air echter de instapper, wat prijs betreft.

Tien jaar geleden: het begin van oled-tv’s, het einde van Symbian en het overlijden van Reddit- en RSS-medeontwikkelaar Swartz

Van de instapper in de MacBook-line-up gaan we naar topmodellen binnen de tv-wereld. Want wie nu voor een relatief dure tv gaat, kan hierbij voor oled kiezen. Tien jaar geleden kon dit nog niet, maar wel bijna; in januari 2013 maakte LG namelijk bekend zijn eerste oled-tv in de Benelux te willen verkopen. Deze 55EM9600 heeft een 55″-paneel met witte ledlampjes met daarvoor kleurfilters. De resolutie was met 1920×1080 pixels nog niet zo hoog als je nu zou verwachten.

Wat wél hoog was, was de prijs. Omgerekend had de tv een adviesprijs van 7800 euro. Het zou nog jaren duren tot we in de huidige situatie zitten, waarin een oled-tv voor rond de duizend euro wel te koop is. Tien jaar geleden was LG niet de enige partij die actief was op het gebied van oled; ook Sony en Samsung experimenteerden hiermee. Sony stopte al voor de productie van grotere modellen op gang kwam, maar bij Samsung kwam het wel tot productie.

In 2014 werd deze productie na een jaar echter definitief gestaakt. Samsung kon geen oled-tv’s maken zoals LG dit deed, maar gebruikte rgb-oleds. LG had namelijk een patent op zijn werkwijze. Samsungs rgb-oleds sleten onregelmatig, waardoor de kleurbalans na verloop van tijd verslechterde. Dit bedrijf focuste daarom het afgelopen decennium op de QD-oleds, waar pas in 2022 de eerste tv’s van verschenen.

LG toonde die 55″-oled-tv op de CES-beurs, waar fabrikanten wel meer nieuwe producten laten zien. Nvidia was tien jaar geleden de grote verrassing, met de Project Shield. Deze gaminghandheld had een Tegra 4-soc en een 5″-scherm met een resolutie van 1280×720 pixels. Gebruikers konden hier Android-games op spelen of games streamen vanaf een desktop met bepaalde GeForce-videokaarten.

Dat Shield-project is in de loop der jaren geëvolueerd van een gaminghandheld, die inmiddels al jaren niet meer wordt gemaakt, naar een Shield TV-Android-mediaspeler. Dat streamen van desktops naar Android-Shield-apparaten is voor Nvidia blijkbaar minder belangrijk geworden, want het bedrijf heeft recent besloten om de eigen software hiervoor te stoppen.

Over stoppen met software gesproken: tien jaar geleden maakte Nokia definitief bekend te stoppen met Symbian. De smartphonemaker was in die tijd bezig met het overstappen naar Windows Phone en maakte daarbij bekend na de 808 PureView geen Symbian-toestellen meer op de markt te gaan brengen.

Ooit draaiden meer dan de helft van alle verkochte smartphones op Symbian, een besturingssysteem dat Nokia onder meer met Ericsson en Motorola ontwikkelde. In 2013 gebruikte Nokia Symbian al ruim tien jaar. Het besturingssysteem stond bekend als een heel tweakbaar OS, maar daardoor ook ingewikkeld voor minder ervaren gebruikers. Daarnaast duurde het te lang voordat Nokia, die uiteindelijk alle Symbian-aandelen overnam, de overstap naar touchscreens maakte. Symbian pionierde met bijvoorbeeld de eerste appstore, maar werd uiteindelijk toch ingehaald door de tijd.

We eindigen deze Terug in de tijd met droevig nieuws. Op 11 januari 2013 stierf Aaron Swartz, medeontwikkelaar van onder meer het RSS-protocol, Reddit en Creative Commons. De 26-jarige Amerikaan was ook een activist en protesteerde bijvoorbeeld tegen verregaande piraterijwetgeving. Twee jaar voor zijn dood werd hij echter opgepakt, omdat hij betaalde wetenschappelijke publicaties gratis wilde verspreiden. Hierdoor hing hem een straf van onder meer 35 jaar cel boven het hoofd. Projecten die Swartz begon worden nog altijd voorgezet, zoals SecureDrop en Open Library en ieder jaar wordt er stilgestaan bij zijn leven en zijn nalatenschap, met de Aaron Swartz Day in november.

Praten over zelfmoordgedachten kan anoniem: chat via www.113.nl, bel 113 of bel gratis 0800-0113. In België kun je terecht bij telefoonnummer 1813 of op zelfmoord1813.be.