De Nederlandse uitstoot van broeikasgassen daalt dit jaar fors. Dat komt door de groei van duurzame energie en sterke energiebesparing, en ondanks extra gebruik van steenkool. Een dag voor Prinsjesdag kan daarmee worden geconcludeerd dat het kabinet één klimaatzorg minder heeft: het Urgendadoel lijkt definitief gehaald. Of het kabinet ook op koers ligt voor het klimaatdoel van 2030 is nog onduidelijk.
Belangrijkste Nederlandse klimaatdoelen
- In 2020 moest de uitstoot van broeikasgassen tenminste 25 procent onder het niveau van 1990 liggen. Dit doel komt voort uit de rechtszaak van Urgenda. Ook in de jaren na 2020 mag deze ondergrens voor het klimaatbeleid niet worden overschreden.
- In 2030 moet de uitstoot veel verder zijn gedaald: 55 procent, ten opzichte van 1990. Nederland wil zo voldoen aan de klimaatafspraken van Parijs.
- In 2050 wil de Europese Unie gezamenlijk een volledig klimaatneutrale samenleving bereiken, het ‘einddoel’ in de strijd tegen klimaatverandering.
De uitspraak in de klimaatzaak van Urgenda heeft Nederlandse kabinetten jarenlang achtervolgd. Het vonnis dateert uit 2015 en werd in 2018 en 2019 bekrachtigd in hoger beroep.
Eind 2019 leek het erop dat het kabinet niet zou voldoen aan het vonnis. Enkele maanden later volgde de coronacrisis, waardoor het klimaatdoel in 2020 toch nipt gehaald werd.
Maar in 2021 steeg de uitstoot weer – en werd de grens weer overschreden. In pessimistische scenario’s kon deze situatie tot en met 2024 aanhouden. Dat is problematisch voor de Nederlandse rechtsstaat, zeggen juristen. Het vonnis blijft ook ná 2020 gelden als (minimale) beleidsverplichting.
Gasconflict leidt tot besparing: uitstoot 30 procent onder 1990
Nu maakt een andere onvoorziene omstandigheid een definitief einde aan die onzekerheid: de oorlog in Oekraïne. Al voor die begon kneep Rusland de gastoevoer naar Europa af en vervijfvoudigde de gasprijs. Dat werd in 2022 zelfs een vertienvoudiging.
Vanwege die hoge prijzen voor gas (en daarmee ook elektriciteit) zijn bedrijven en burgers de afgelopen maanden scherp op hun energiegebruik gaan letten, zegt energie-expert Martien Visser tegen NU.nl. En met die gezamenlijke besparing daalde ook de uitstoot. Visser verwacht dat de uitstoot dit jaar zelfs “ruim 30 procent” onder het niveau van 1990 zal uitkomen.
Toch was dat geen vanzelfsprekendheid. Halverwege het jaar besloot het kabinet om meer elektriciteit op te wekken met steenkool, om zo extra aardgas te besparen. En bij de verbranding van steenkool komt ongeveer twee keer zo veel CO2 vrij als bij aardgas. Extra energiebesparing en de jaarlijkse groei van energie uit zon en wind hebben deze extra uitstoot ruimschoots gecompenseerd, blijkt uit de statistieken van Visser.
Extra energiebesparing verlaagde de uitstoot van broeikasgassen in de eerste acht maanden met bijna 8 miljoen ton. Extra duurzame energie haalde er nog eens ruim 2 miljoen ton vanaf. De CO2-stijging door extra steenkool was verhoudingsgewijs klein: slechts 0,2 miljoen ton.
Extra energiebesparing verlaagde de uitstoot van broeikasgassen in de eerste acht maanden met bijna 8 miljoen ton. Extra duurzame energie haalde er nog eens ruim 2 miljoen ton vanaf. De CO2-stijging door extra steenkool was verhoudingsgewijs klein: slechts 0,2 miljoen ton.
Foto: Martien Visser
Koude winter zou pech zijn, maar uitstootdaling blijft
Op de achtergrond speelt nog een gelukje mee: januari en februari 2022 waren zacht – wat ook het gasgebruik heeft gedrukt. Die weersomstandigheden blijven een onzekere factor voor het nieuwe stookseizoen, dat volgende maand begint. Uiteindelijk zal dat ook nog van invloed zijn op de definitieve uitstoot van 2022.
Toch zal ook een koude winter de scherpe daling niet meer ongedaan maken, denkt Visser. Sterker nog: de uitstoot daalt waarschijnlijk nog verder. Dat komt doordat de energieprijzen nog geruime tijd hoog kunnen blijven – en besparing dus blijft lonen. Tegelijk blijft het aandeel van duurzame energie stijgen, waardoor Nederland elk jaar minder afhankelijk wordt van aardgas.
Nog (minstens) één dag wachten voor beoordeling 2030
In hoeverre Nederland op koers ligt voor het klimaatdoel van 2030 kan pas goed beoordeeld worden op 1 november. Dan verschijnt de jaarlijkse Klimaat- en Energieverkenning (KEV) van het Planbureau voor de Leefomgeving. Op Prinsjesdag publiceert het PBL al enkele kerncijfers.
Die kerncijfers werden vorige week al gelekt naar de NOS. Daaruit zou blijken dat het kabinet “bij lange na niet op schema ligt” om de klimaatdoelen voor 2030 te halen.
Maar het is onduidelijk welke aannames in dat gelekte document staan, zegt Visser. Zo maakt het veel uit of wordt uitgegaan van lage energieprijzen uit het verleden, of de vermoedelijk hogere prijzen in de toekomst.
En op basis van de KEV is het jaarlijks terugkerend nieuws dat de 2030-doelen niet gehaald zouden worden. Dat komt doordat die projectie uitgaat van bestaand beleid, en eventueel toekomstig (aanvullend) klimaatbeleid dus niet is meegewogen. Om dit beter te beoordelen wachten we even af tot de eerste officiële cijfers op Prinsjesdag – en de volledige klimaatverkenning zes weken later.