In Nederland krijgt ongeveer een kwart van de volwassenen op een gegeven moment te maken met een depressie, blijkt uit cijfers van het Trimbos-instituut. Voor een deel is het ontstaan van een depressie iets medisch. Maar ook geesteswetenschappen kunnen iets betekenen inzake depressie en mentale gezondheid, stelt Jeroen Vanheste. De cultuurwetenschapper houdt zich binnen de Open Universiteit bezig met de vraag of deze tijd ons depressief maakt.
“Niet alleen het biochemische evenwicht speelt een rol. Het gaat in de praktijk vaak om een combinatie van factoren”, aldus Vanheste. Dit kunnen psychologische en psychosociale factoren zijn, maar ook de moderne maatschappij heeft invloed. Het accent in de westerse cultuur ligt op presteren. “Het individu staat centraal en de verbinding met de natuur en anderen, maar ook zingeving is onder druk komen te staan.”
Op de vraag of we sneller geneigd zijn ergens een diagnose op te plakken, is volgens Vanheste geen eenduidig antwoord te geven. “Normale tegenslagen horen bij het leven. Misschien zijn we een beetje vergeten dat we allemaal van tijd tot tijd ongelukkig zijn en noemen we het te snel een depressie”, oppert de cultuurwetenschapper.
Een dip is iets anders dan een depressie
Af en toe heel erg verdrietig zijn (een dip) is iets anders dan een depressie. “Ook als de dip gepaard gaat met klachten die bij een depressie kunnen horen, zoals slechter slapen”, weet Jolanda Meeuwissen, senior wetenschappelijk onderzoeker mentale gezondheid van het Trimbos-instituut.
Soms weet je wat de aanleiding is en soms zit je een tijdje niet zo lekker in je vel zonder precies te weten hoe dat komt.
Een dip kan voor iedereen anders zijn. “Soms weet je wat de aanleiding is en soms zit je een tijdje niet zo lekker in je vel zonder precies te weten hoe dat komt. Onder een dip kan iedereen dus iets anders verstaan”, zegt Meeuwissen. “Ook een depressie kent vele verschijningsvormen. Wel zijn er een aantal criteria opgesteld om de diagnose depressie te kunnen stellen.”
De symptomen van een depressie
Van de twee onderstaande kernsymptomen (eerstgenoemde) hebben mensen met een depressie er minimaal een. Van de eerste en tweede opsomming samen spelen er minimaal vijf een rol. Deze symptomen zijn niet aan iets anders toe te schrijven en duren ten minste twee weken.
“Dit zijn symptomen waar je bijna elke dag het grootste deel van de dag echt last van hebt, die van invloed zijn op je dagelijkse leven en dat beperken”, zegt Meeuwissen. De symptomen voor een depressie zijn als volgt:
- Je bent somber of verdrietig
- Je hebt minder plezier en interesse in dingen
- Je eet minder of juist meer
- Je bent steeds onrustig, snel boos of juist traag en sloom
- Je bent vermoeid en slaapt slecht of heel veel
- Je kunt je slecht concentreren of bent besluiteloos
- Je voelt je waardeloos, schuldig of overbodig
- Je vindt het leven zwaar of denkt aan zelfdoding.
Als je vijf van deze symptomen herkent of als je ernstige klachten hebt, is het verstandig om met je huisarts te bespreken hoe je hiermee kunt omgaan, zegt Meeuwissen. Veel mensen twijfelen of ze last hebben van een dip of een depressie.
Meer mensen met ernstige psychische problemen
Meeuwissen merkt op dat er bij de Mentaal Vitaal Infolijn veel vragen binnenkomen over dit onderwerp. De depressietest is volgens haar al meer dan 22.000 keer ingevuld.
Als je veerkrachtig kunt zijn, helpt dit om te herstellen en er weer bovenop te komen.
De groepsgrootte van mensen die kampen met ernstige psychische problemen is de laatste jaren toegenomen. Historisch onderzoek lijkt uit te wijzen dat er in de geschiedenis een soort constante was van 6 tot 7 procent van de bevolking die kampte met problemen.
Leren omgaan met tegenslagen
Op dit moment liggen de cijfers op 10 tot 11 procent. “Toch is het moeilijk te zeggen dat we vandaag de dag minder weerbaar zijn. Het leven is complexer en gelaagder dan het vroeger was”, licht Vanheste toe.
Volgens Meeuwissen is het voor iedereen belangrijk dat je leert omgaan met stress en de tegenslagen die bij het leven horen. “Als je veerkrachtig kunt zijn, helpt dit om te herstellen en er weer bovenop te komen.”
Op de website van Mentaal Vitaal vind je allerlei tips om mentaal fit te worden of blijven.